De keuken van Jeroen Bosch

“Barokke fantasie, middeleeuwse levenslust en dan ook nog je eigen schranspartij kunnen aanrichten. Dit boek is een weelderige, wellustige droom” Met die quote beschrijft Felix Wilbrink het boek  Puntneuzen & Kersenpitten, verhalen en recepten uit De keuken van Jeroen Bosch. Bij de woorden levenslust, schranspartij wellustig ben ik verkocht. Dat moet dan toch wel wat bijzonders zijn dacht ik….

Opgroeien in Den Bosch

Jeroen Bosch is opgegroeid aan de Vughterstraat en de Markt in Den Bosch. Hij loopt dagelijks tussen zijn school aan de Hinthamerstraat en zijn eigen huis, waarbij hij omringd wordt door het kabaal van het Vleeshuis, de geur van de appels van Hilleke en komt hij langs het eiervrouwtje met haar volle mand met eieren en de kippen in een kooi. Ik heb er meteen een gevoel bij. Als Brabantse ben ik wel eens in Den Bosch te vinden. En wie kent de Markt in Den Bosch nou niet…!?

Op het menu in de 15e eeuw

Het eten in de 15^e eeuw is verrassend veelzijdig. Granaatappels, krenten, druiven maar ook specerijen, hoewel ‘peper’duur, zijn dan al verkrijgbaar. Koriander, kruidnagel en paradijskorrels worden via Venetië naar het noorden vervoerd. Iedereen eet naar zijn stand. Liflafjes voor de gevoelige hogere klasse en ingewanden, slachtafval en rapen voor de boerenmagen. Er werd gestampt, gevijzeld, gemalen en gekneed dat het een lieve lust was. Groot vlees wordt aan het spit geregen of op een rooster gekeerd. Soms denk ik wel eens dat ik in een verkeerde tijd geboren ben. Hoe goed klinkt dit! In plaats van de voorverpakte plastic zakjes die nu in de supermarkt liggen… In die tijd leerde je koken van je moeder of grootmoeder. Toevallig vandaag pleitte ik weer eens voor kookles op scholen. Wie weet er tegenwoordig nog hoe je soepen, sauzen en gebraad maakt?

De recepten in dit boek zijn onder andere opgediept uit oude manuscripten en ‘vroege’ kookboeken bedoeld voor mensen die kunnen koken. Het waren meer een soort geheugensteuntjes over hoeveelheden en logische volgordes van bereiding. Wat kookboeken betreft liepen Italië, Spanje en Frankrijk voorop. Daar verschenen in 1373 al recepten in boekvorm. Het eerste kookboek in de Nederlandse taal is ‘Een notabel Boeckxen van Cokerye’ uit 1514. Er is slechts één exemplaar bewaard gebleven.

Groene toerte en vergulde soep

Toch krijg je met het boek uit de tijd van Jeroen Bosch een goed inkijkje in wat er gekookt werd. De recepten gaan van Duifjes met tuinbonen naar Galmefrey en van Kersenmoes naar Groene Toerte en Vergulde soep. Het verhaal bij de Groene toerte over een begerige non greep mij zo dat ik deze beslist wilde maken. En ook de Vergulde soep (alleen de naam al) moest ik uitproberen.

Tentoonstelling

Jaren geleden bezocht ik de tentoonstelling over Jeroen Bosch in het Jheronimus Bosch Art Center in Den Bosch. Bizarre taferelen en ongebreidelde fantasieën vliegen je om de oren. Etenswaren zijn nooit ver weg op zijn schilderijen. Van sappige worsten en rijk gevulde varkenskoppen tot geroosterde vissen en kruiken vol wijn. Wil je meer weten over Jeroen Bosch? Dan is die tentoonstelling en dit boek, zeker als je van koken houdt, een aanrader. Een tijdje terug was ik in Rotterdam bij ‘Remastered, the experience’. Daar speelt Jeroen Bosch ook een grote rol. Ook echt een dikke aanrader om daarnaar toe te gaan. Ik schreef er deze blog over.

Boek: ISBN 978-94-92206-23-7

Jeroen Bosch Art Center

Remastered