boeken

Spanje; een pot nat? ‘De keuken van een land is het landschap in een kookpot’ volgens Joseph Pla (1897-1981). Een blik in de pannen toont niet alleen een landschappelijk panorama maar ook de essentie van de cultuur. Terwijl ik dat las zat ik onder een Spaans parasolletje in Finca, ‘la vida loca’. Het leven is zo gek niet daar hoor… In het appartement waar wij een weekje ‘woonden’ vond ik het boek ‘Culinaria Espana’, een dikke pil met recepten en de culinaire eetgewoontes van dit prachtige land. Het was het eerste wat ik in mijn hand nam na binnenkomst, hahaha….

“Barokke fantasie, middeleeuwse levenslust en dan ook nog je eigen schranspartij kunnen aanrichten. Dit boek is een weelderige, wellustige droom” Met die quote beschrijft Felix Wilbrink het boek  Puntneuzen & Kersenpitten, verhalen en recepten uit De keuken van Jeroen Bosch. Bij de woorden levenslust, schranspartij wellustig ben ik verkocht. Dat moet dan toch wel wat bijzonders zijn dacht ik….

Lang geleden woonde ik in het Entrepotgebouw in Rotterdam. Ik had er een prachtige loft in een oud pakhuis met uitzicht op een kleine binnenhaven. Ik ging niet over een nacht ijs met de keuze voor mijn woonplek want in Rotterdam kende ik op dat moment niemand. In mijn zoektocht stroopte ik Kralingen maar ook Noord, West en Katendrecht af. Nou had ik best oren naar avontuurlijk wonen maar Katendrecht stond in die tijd nog bekend om hoeren en snoeren, drugdeals en criminaliteit. Er stond een leuk nieuw appartementengebouw aan het einde van het schiereiland. Toch durfde ik het niet aan. Ik zag me daar als vrouw s’avonds (nog) niet alleen over straat lopen. Ik kwam natuurlijk uit het veilige Brabantse Nuenen, hahaha..

Hoe heurt het eigenlijk?  Niet met je ellebogen op tafel of praten met volle mond. Deze basis’regels’ kennen we allemaal wel uit de culinaire etiquette. Maar wist je dat in Aziatische landen je linkerhand niet op tafel mag liggen omdat deze als onrein wordt gezien? Dat in onze contreien het begroeten met de rechterhand als vreedzaam teken wordt gezien? En dat in Amerika de fooi een onderdeel is van het salaris en dus echt niet weggelaten kan worden? Zomaar wat wetenswaardigheden uit het boekje ‘Culinaire etiquette’ wat ik vond in een tweedehands boekenstalletje. Grappig, verrassend en soms een beetje suf… of misschien moet ik zeggen, niet meer van deze tijd. Toch staan er ook handreikingen in waar we wel degelijk wat aan hebben….

Dat zou leuk zijn, op bezoek bij de Royals om aan te schuiven bij een High Tea. Net als Amalia wordt onze dochter Maxime op 7 december 18 jaar. Ik herinner me dat tegen de tijd dat ik na haar geboorte vanuit het ziekenhuis naar huis mocht, de eerste berichten de ronde deden dat Maxima aan het bevallen was. Onze dag werd daardoor nog iets specialer. Dus een High Tea ter gelegenheid van de verjaardag van Amalia…? Ik denk dat die uitnodiging hier niet afgeslagen zou worden. Maar… ik dwaal af…. Want dit verhaal gaat niet over ons koningshuis maar over Buckingham Palace.

Ingeladen in een volgepakt vliegtuig, misschien wel je geliefde en familie achterlatend in onzekerheid. Veel Afghanen die inmiddels verspreid zijn over allerlei landen zullen zich behoorlijk ontheemd voelen. We willen tenslotte allemaal bij iets of iemand horen. Afghanistan, het is een ingewikkeld probleem. De kranten staan er vol mee en voor- en tegenstanders van de interventie en evacuaties buitelen over elkaar heen met argumenten. Ik vraag me vooral af hoe het met de mensen gaat. Hier maar ook over de grenzen van Afghanistan. Zullen achterblijvers hun familie nog terugzien? De geschiedenis van Afghanistan lijkt vooral getekend door overheersing en oorlog. Van de Romeinen en Grieken tot de Mongolen, Britten, Russen en Amerikanen. Toch was Afghanistan ooit een smeltkroes van rassen en culturen met eigen talen en gewoonten. De zijderoute liep door het land en er was een bloeiende uitwisseling van kostbare goederen als tin, edelstenen zoals lapis lazuli en paarden. Over diezelfde zijderoute werd het land culinair gevormd…

Met de Spicegirls heeft dit niks te maken maar ben jij iemand die een recept overslaat als er een rijtje specerijen staat? Lees dan even door want dit artikel is ook voor jou… Ik schrijf het voor jou en de drie jonge mensen die ik vorige zomer bij boekhandel Van Piere op de kookboekenafdeling zag. Zij bladerden door een kookboek en lieten het liggen met de opmerking ‘Wat moet je met die recepten? Er staan specerijen in die toch maar in je keukenkastje blijven liggen’. Op vakantie zwijmelen we boven onze borden, loopt het speeksel ons in de mond van al die lekkere geuren die onze zintuigen prikkelen. Proeven we met nieuwsgierigheid nieuwe smaken en roepen vaak hardop ‘ohhh konden we dit thuis maar eten…’. En waarom niet? Eten is een belangrijk onderdeel van ons leven. Dus waarom zou je daar niet het allerbeste van maken? Zelf kook ik sinds 15 jaar met specerijen en ze maken samen met verse kruiden een belangrijk onderdeel uit van mijn recepten. Misschien ben ik dan toch een beetje een Spicegirl? En die specerijen, tja…. Het is een beetje als schilderen, door het toevoegen van meer kleur krijgt je schilderij vanzelf meer ‘smaak’.

We geloven graag dat we voedsel kopen op basis van onze eigen behoefte. Maar is dat eigenlijk wel zo? In hoeverre wordt ons brein gehersenspoeld door beeld- en reclamemakers? Is er nog sprake van een eigen wil? Of worden wij precies langs dat pad geleid waar producenten en vormgevers ons willen hebben? Is ons koopbeleid een zorgvuldig gekweekte behoefte zonder dat wij ons daarvan bewust zijn? In het boek Food is fictie onderzoekt Linda Roodenburg hoe ontwerpers zowel voedsel als verpakking zo vormgeven dat het ons verleidt en aanzet tot aankoop en consumptie. Een ontluisterend verhaal kan ik je zeggen….

Als ik het nummer van Restaurant Parkheuvel in Rotterdam intoets ben ik toch een beetje nerveus. Zouden ze het raar vinden dat ik bel? Ze nemen de telefoon op en ik stel mijn vraag. ‘Een momentje alstublieft’ en ik wordt in de wacht gezet. ‘Met Cees Helder. Waar kan ik u mee helpen?’ Ik ben even twee seconden stil, overdonderd als ik ben dat hij zelf aan de telefoon komt. Ehh…

Vandaag ben ik jarig en het is toch een beetje een andere dag dan anders. Niet dat ik normaal gesproken mijn verjaardag groots vier maar borrelen met familie vind ik toch wel heel erg fijn. Dat zit er dit jaar even niet in… En aangezien het huis hier helemaal op zijn kop staat omdat er geschilderd wordt ben ik coronaproof ‘on tour’ gegaan. Een koffie hier, een koffie daar… en het was heerlijk! Vandaag voel ik me enorm verwend. Door mijn lief met het nieuwe boek van Soenil ‘Spicy Chef’ (het etentje doen we wanneer het weer kan) en schatje Maxime met een bos rode rozen. Hoe geliefd kun je je voelen… Vanmiddag nog even de boekwinkel ingedoken, want je moet toch wat als die schuurmachine thuis op volle toeren draait. Met verjaardagen heb ik een haat liefde verhouding. Nou eigenlijk niet met verjaardagen maar met een feestje geven op mijn eigen verjaardag. Meestal vind ik zo’n feestje maar een ongemakkelijk gebeuren. Vooral als mijn gasten elkaar niet zo goed kennen. En ik heb nogal wat vrienden en vriendinnen uit alle windstreken van Nederland. Dat krijg je ervan als je een partner hebt uit het Oosten van het land en zelf gewoond hebt in Rotterdam, Utrecht en op verschillende plekken in Brabant. En bovendien vriendinnen hebt van 30 jaar geleden maar ook weer nieuwe mensen hebt leren kennen. Nou is het echt niet zo dat mijn vrienden niet sociaal zijn. Zij hebben er eigenlijk helemaal niet zo’n last van om een praatje aan te knopen met iemand die ze niet kennen. Het is eerder zo dat ik me druk loop te maken of iedereen het wel naar zijn of haar zin heeft. Als Foodie wil ik dan ook nog allerlei lekkere zelfgemaakte hapjes op tafel zetten en het recept voor stress is geboren. Ik ben er maar mee opgehouden… Met mijn vriendinnen ga ik eten, borrelen, naar de bios, of gewoon lekker samen koken. Hebben we fijne gesprekken en bakken met aandacht!

Neem wat zout mee! Graag onderaan de berg opscheppen, staat er bij het kaartje. Tuurlijk wil ik dat! Als een kind zo blij schep ik voorzichtig wat zout in mijn zakje. Dat neem ik mee naar huis… Al lopend rond de zoutberg begin ik mij pas af te vragen wat de bedoeling eigenlijk is. De beschrijving in de flyer van het Bonnefantenmuseum heb ik nog niet gelezen. Indrukwekkend is de berg zout wel. Al mijmerend vraag ik mij af hoe ze al dat zout hier binnengebracht hebben. Vast niet met kruiwagens…

Op zoek naar zijn roots ging Pascal Jalhay, samen met zijn familie, naar Indonesië. De chefkok, die al werkt vanaf zijn 15e, heeft in menig sterrenkeuken gestaan. Op enig moment in zijn leven voelt hij de drang om uit te zoeken waar zijn wortels liggen. Het wordt een inspirerende, en voor zijn vader emotionele, reis. Al in Indonesië wordt het eerste idee geboren voor een boek dat moet gaan over vernieuwing en datgene waar de, van oudsher traditionele, Indonesische keuken ook voor kan staan. Een kookboek waarin niet alleen plek is voor zijn eigen recepten, maar ook voor die van andere chefs met banden in of met Nederlands-Indië. Baru Belanda wil een brug slaan (Baru = nieuw) naar een nieuwe generatie. De gerechten in het boek zijn dan ook een frisse vertaling van wat wij kennen als de Indonesische keuken. Denk aan saté van geitenbok, nasi goreng met Zeeuwse zeevruchten of amuses als een Indische rijsttafel…

‘Het leven is een feest – zij die met mij aten en dronken en genoten van de gerechten als van het leven zelf, zij waren mij het dierbaarst’. Met deze quote begint het boek ‘Feasts’ van Sabrina Gayour. Een uitspraak ook mij op het lijf geschreven. Er is niets zo fijn als koken voor vrienden en familie. Grote schalen met overheerlijk voedsel op tafel zetten, en iedereen met gelukzalige blik nog een keer, én nog een keer zien opscheppen. Tot ze voldaan achterover leunen en kreunen bij de gedachte dat er ook nog een heerlijk dessert op hen wacht… Op deze, mij meest dierbare momenten, zet ik vaak gerechten op tafel uit het Midden-Oosten, Iran en India. Dat voelt voor mij als thuiskomen. Zoals je misschien weet ben ik op zoek naar mijn roots en kwam ik er onlangs via een DNA- test achter dat er een lijn ligt richting Turkije en Iran. Zouden persoonlijke voorkeuren over eten ook op je DNA-streng worden vastgelegd? En op die manier worden doorgegeven? Neem nou koriander, de een vindt het naar zeep smaken terwijl de ander alleen maar een frisse, ietwat citroenachtige smaak ervaart. Wetenschappers denken dat het gen OR6A2 hier een rol in speelt. Misschien liggen onze persoonlijke voorkeuren voor bepaalde geur- en smaakstoffen dieper verankerd in ons DNA dan wij nu weten.

Gelukseten & een goed humeur. Van de woorden ‘je bent wat je eet’ krijg ik spontaan een allergische reactie. Het klinkt in mijn oren nogal bestraffend. Wat dan ook weer alles zegt over mijn eigen oordeel over wat ik zoal in mijn mond stop, en wat dat met mij doet. Ja ik eet de meeste dagen genoeg groenten, iets te weinig fruit, maar kan ook makkelijk overstag gaan voor iets zoets. En dat zoets daar moet ik eigenlijk niet teveel van eten, want het beïnvloedt mijn gemoedstoestand, niet ten goede kan ik je vertellen… Zo gek is dat eigenlijk niet want onze darmen worden tegenwoordig ook wel ons tweede brein genoemd. ‘Alles begint in de darmen. Je voelt het vanbinnen als je ergens van overtuigt bent. Je krijgt vlinders in je buik als je verliefd bent en er ligt een steen op je maag als je ergens mee zit. Je instinct zit ergens daarbinnen. De Engelsen noemen het een gut feeling – een onderbuikgevoel’. Met deze quote uit het boek ‘Gelukseten’ heb je me wel. Want ik geloof heel erg in het onderbuikgevoel. Niet voor niets hangt er op mijn inspiratiebord al 20 jaar een kaartje wat ik ooit vond met de tekst ‘It, I can’t define it, but I know it when I see it’. In het boek lees ik dat onze darmbacteriën ongeveer evenveel wegen als onze hersenen. En die laatste, daar zijn we best zuinig op. Onze darmflora nemen we wat vaker voor lief. En dat is jammer want ze moeten goed gevoed worden. Goed voedsel zorgt ervoor dat we stressbestendiger, evenwichtiger en gelukkiger zijn. Veel van de moderne welvaartsziekten, maar mogelijk ook vormen van autisme, zijn terug te herleiden naar een eetpatroon dat door de industrialisatie makkelijker maar ook minder voedzaam is geworden.

Het is veel meer dan een kookboek. De Palestijnse keuken én het verhaal van Palestina, haar mensen, verhalen en geschiedenis zijn de ingrediënten voor dit boek. Maar ook recepten die van generatie op generatie zijn doorgegeven. In het Arabisch bestaat er geen letter p, de Palestijnen noemen zichzelf dan ook ‘Falastin’ wat veel meer omvat dan de geografische aanduiding. Het gaat over cultuur en identiteit, het gaat over ‘thuis’. Falastin is het nieuwe boek van Sami Tamimi en Tara Wigley. In het voorwoord schrijft Yotam Ottolenghi ‘hun boek gaat puur over genot’. Het is gebaseerd op Sami’s jeugd in Palestina en Tara’s zoektocht naar de oorspronkelijkheid van tahini en za’atar. De recepten uit verschillende Palestijnse regio’s zijn in veel gevallen in een moderner jasje gegoten, zonder afbreuk te (willen) doen aan de herkomst en betekenis. Traditionele ingrediënten zoals sumak, piment, komijn, olijfolie, peulvruchten, za’atar, citroen, dille en yoghurt komen dan ook veelvuldig voor. Het water loopt je in de mond…

Het is nog vroeg als we vanaf het vliegveld met een taxi naar onze B&B in hartje Valencia worden gebracht. Een lange, maar ook natte en koude dag, ligt voor ons. Vanwege de feestdagen zijn de meeste winkels dicht en veel restaurants zijn ook gesloten. De taxichauffeur kletst in rap Valenciaans door zijn headset. Er wordt veel gelachen.. Ondertussen genieten wij van het uitzicht. Veel straten hebben platanen in de middenberm. Ik houd van de gebladderde stammen met breed uitwaaierende takken en het grote blad dat het zonlicht zo mooi filtert. Aan weerszijden prachtige oude panden met indrukwekkende voordeuren, soms wat opgetild met een paar treden. Op de eerste verdiepingen kleine balkons met smeedijzeren hekjes in sierlijke motieven. De gevels rijkelijk versierd met ornamenten en geschilderd in alle schakeringen wit. Het voelt nu al goed.

‘In Colombia, bijvoorbeeld, verkopen ze in de bioscoop geen popcorn maar geroosterde parasolmieren’. ‘Kom je nog wel eens in Japan?’ vroeg iemand aan de schilder Appel. ‘Ach ja, een enkele keer’ antwoorde Karel, ‘om te lunchen’. Waarom gaat Karel naar Japan? Wat hebben ze in Japan wat wij in Parijs en New York en op de Weteringschans niet hebben? Is het giftige Fuguvis, de sashimi van blonde kippenlever of de sushi met rauw paardennekvet of simpelweg de eierstokken van de zee-egel, ook wel Japanse kaviaar genoemd waar hij niet buiten kan?’  Deze citaten komen uit het boek Eat This! Het boek verleid, choqueert en verrast. Fotograaf en publicist Philip Mechanicus (1936-2005) neemt je mee op een boeiende culinaire tocht via Nederland, Frankrijk en China, naar Japan met haar bijzondere eetgewoonten. Het boek bevat honderden wonderlijke citaten en snapshots en is een aantal jaar geleden geschreven als oproep tot het behoud van markten en eeltculturen. Maar meer nog dan dat is het een boek om in te bladeren, verdwalen, weg te leggen en weer op te pakken. Van 5000 aardappelrassen naar o-hashi, fascinerend!

Gisteren ontving ik een intrigerend boek per post. ‘1001 foods you must try before you die’. Nou ben ik de eerste die zegt dat je in het leven vooral van alles moet proberen, al was het alleen maar om uit te vinden wat je nu eigenlijk echt leuk, lekker, spannend of ontroerend vindt. En dat geldt niet alleen voor eten. Zelf was ik een behoorlijke ‘dear devil’. Bungeejumpen, parasailen, parachutespringen, een looping in een zweefvliegtuig, duiken, motorrijden, raften, alleen reizen, ik heb het allemaal gedaan. Er is in de wereld zoveel te ontdekken. Zo zijn andere culturen, eetgewoonten, en de smaken die daaraan verbonden zijn, voor mij echt een reis. Naar nieuwe inzichten en het opnieuw uitdagen van mijn eigen creativiteit. Dus een beter cadeau dan dit boek kun je me eigenlijk niet geven. Maar wie is die gulle gever van dit 960 pagina’s tellende boek? Dat verhaalt van Coconut tot Kaffir Lime en vogelnestjes tot Vacherin… Het werd me toegezonden vanuit Engeland, gewoon alleen een boek…. Besteld via Ebay. Afzender onbekend…

’Kairos, god van ‘het juiste moment’. Hij is de jongste zoon van Zeus, en god van ‘het juiste moment’. Kairos is de tijd die ertoe doet, die zorgt voor het moment waarop je een doorbraak krijgt. Het is waar de bevlogen momenten vandaan komen die schoonheid, inzicht en daadkracht brengen. Die momenten die je de rest van je leven bijblijven en waarvan je weet ‘zojuist heb ik iets bijzonders ervaren’. Waar Kairos gaat over ‘het moment’ gaat god Chronos over de uren. Chronos zorgt voor orde en structuur maar daarmee ook voor een patroon van herhaling. Hij laat weinig ruimte voor vernieuwing en bezinning. Zeker in deze steeds snellere tijd waarin het ons soms moeite kost om de klok bij… >